داکتر جان الفرد گری جراح انگلیسی که از ۱۸۸۹ تا حوالی ۱۸۹۳ در خدمت امیر عبدالرحمان بوده است، این اثرش را که بار اول در ۱۸۹۵ در لندن به نشر رسید، »روایــت« نامیده اســت. خواننــده هم پس از چنــد صفحه درمییابــد که کتابی تاریخی که براســاس شــیوههای علمی نوشته شده باشــد در دست ندارد، بلکه ُمانگونه از چشــمدیدهای یک طبیب اروپایی اســت. با این روایتی صادقانه و ر آن هم میشــود این اثر جذاب را اثری تاریخی خواند. امیدوارم که پژوهشــگران نیز بتوانند از آن چون منبع و مأخذ سود برند. ایــن کــه دا کتــر گــری فقیــد افغانهــا را دزد و راهگیــر و آدمکــش میخوانــد از لطــف و ارزش ایــن اثر نمیکاهد. دشــنام بــه دیگران پدیدهای اســت که در زبان ادبــی آن زمــان مروج بــوده و اروپاییان، به ویژه در مورد مردم مســتعمرات خود بــا چنیــن زبانی ســخنراندهاند. ولی کم نیســت مــواردی که دربارۀ دشــمنان و همســایگان اروپایی خویش نیز اینگونه گفتهانــد. راوی کلمۀ »افغان« را گاه به مفهوم »پشتون« و گاه در مورد تمام اتباع افغانستان به کار برده است و من هم »پشتون« را »پشتون« و »افغان« را »افغان« ترجمه کردهام. امیدوارم که همچو مواردی به هیزم آتش قومگرایی امروز بدل نشــود. ب